Przeciążenie i deprywacja jako źródło stresu
Przeciążenie jest to sytuacja trudna dla jednostki. Jej trudność wynika z wykonywania określonych czynności na granicy własnych możliwości fizycznych czy psychicznych. Przykładem takiej sytuacji jest działanie jednostek w sytuacjach awaryjnych, które powodują przeciążenie informacyjne. Należy pamiętać, że przeciążenie i obciążenie są od siebie odróżniane.
Obciążeniem jest natężenie stresu, które nie prowadzi do zaburzeń organizacji czynności. Przeciążenie natomiast jest sytuacją, w której stres jest nadmierny i powoduje wyraźne zmiany w celowym działaniu człowieka, czyli powoduje spadek sprawności psychomotorycznej i/lub umysłowej. Próg odporność na stres to przy takich założeniach punkt, w którym obciążenie przechodzi w przeciążenie (pamiętając o innych czynnikach osobowościowych). Krótkotrwałe sytuacje przeciążenia prowadzą do zmęczenia jednostki, lub jej wyczerpania. Przeciążenie długotrwałe, czyli stres chroniczny, prowadzi natomiast do wielu zaburzeń psychosomatycznych (Terelak, 2001).
Oprócz przeciążenia (zarówno stymulacyjnego, informacyjnego jak i fizycznego), które wiąże się z maksymalizacją wymagań, należy zwrócić uwagę, iż czynnikiem, który również prowadzi do stresu jest deprywacja związana z minimalizacją obciążeń. Model funkcjonowania człowieka zarówno w sytuacjach przeciążenia jak i deprywacji przedstawiony został powyżej. Wynika z niego, że zarówno w warunkach przeciążenia stymulacyjnego, jak i sytuacji deprywacji sensorycznej (tzw. głodu zmysłowego) można obserwować pogorszenie sprawności działania, jako reakcji na stres.
W psychologii przeprowadzono wiele badań mających wyjaśnić interakcje, jakie zachodzą między sytuacją stresową, emocjami i efektywnością działania. Najbardziej znane prawidłowości ustalone dzięki tym badaniom noszą nazwę praw Yerkesa – Dodsona. Pamiętając, że sprawność działania zależy również od innych czynników, takich jak poziom zdolności czy posiadana wiedza, prawo Yerkesa – Dodsona mówi, iż efektywność działania nie jest liniową funkcją intensywności stresu. Wzrasta ona w miarę wzrostu aktywacji układu nerwowego, ale tylko do pewnego poziomu. Po przekroczeniu tego poziomu, jeśli nadal wzrasta intensywność czynników stresotwórczych, obniża się poziom wykonania zadań (Terelak, 2001).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.