Przegląd badań dotyczących związku cech temperamentalnych i odporności na stres
Przyjąwszy, że stanem stresu będziemy nazywać ponadoptymalny lub suboptymalny poziom aktywacji, któremu towarzyszą emocje negatywne, i że wskaźnikiem tego stanu jest spadek poziomu wykonania, można zacytować wiele badań, z których wynika, że cechy temperamentalne, np. reaktywność, istotnie moderują poziom wykonania (Klonowicz, 1987,1992; Strelau, 1985, 1992; Zawadzki, 1991).
W wielu badaniach koncentrowano się na wpływie interakcji między stymulacyjną wartością sytuacji a reaktywnością, na poziom wykonania. Klonowicz (1984) przeprowadziła eksperyment, którego celem było badanie wpływu interakcji między poziomem reaktywności, mierzonym na podstawie KTS, a stymulacyjną wartością sytuacji, na efektywność wykonania w czasie pracy, polegającej na robieniu korekty. Jednym ze wskaźników efektywności wykonania były opuszczone błędy drukarskie. Osobami badanymi były studentki. Analizując efekty, Klonowicz stwierdziła, że u nisko reaktywnych nastąpiło polepszenie poziomu wykonania wraz ze wzrostem stymulacji. Osoby nisko reaktywne zareagowały odwrotnie, poziom wykonania zadania pogorszył się. Ciekawym wynikiem opisanego badania jest to, iż osoby nisko reaktywne wyniosły korzyści z faktu, że na monotonne zadania nałożono dodatkową stymulację w postaci hałasu.
Monotonne zadanie w warunkach ciszy jest obniżoną stymulacją (stresorem) dla jednostek nisko reaktywnych, a wykonywanie tego samego zadania pod wpływem hałasu ulicznego jest podwyższoną stymulacją (stresorem) dla osób wysoko reaktywnych (Klonowicz, 1984).
Kolejne badania nad związkiem poziomu wykonania, stymulacyjną wartością sytuacji oraz reaktywnością zostały przeprowadzone w odniesieniu do sytuacji o dużej wartości stymulacyjnej. Oczekiwano, że pod wpływem silnej stymulacji wystąpi różnica w poziomie wykonania między jednostkami wysoko i nisko reaktywnymi, na korzyść nisko reaktywnych. Przeprowadzono dwa badania w warunkach naturalnych (Strelau, 1978). Przyjęto w nich założenie, że sytuacja współzawodnictwa sportowego charakteryzuje się dużą wartością stymulacyjną.
Pierwsze badanie zostało przeprowadzone na próbie chłopców w wieku od 12 do 15 lat. Chłopcy mieli za zadanie pchnięcie piłki lekarskiej oburącz, jak najdalej potrafią w dwóch sytuacjach. Pierwsza z nich była to sytuacja treningu, druga zawodów sportowych.
Biorąc pod uwagę zmianę wyniku pod wpływem stresu (sytuacja współzawodnictwa) w stosunku do sytuacji normalnej (lekcja gimnastyki), stwierdzono, że średnia ocena osiągnięć pod wpływem stresu wzrasta istotnie częściej w grupie osób nisko reaktywnych i odwrotnie – spadek wykonania częściej spotykany jest w grupie osób wysoko reaktywnych.
Interpretując uzyskane dane można stwierdzić, iż wzrost poziomu aktywacji u większości osób nisko reaktywnych, wywołuje wzrost poziomu wykonania. W przypadku jednostek wysoko reaktywnych wzrost stymulacji (stres) prowadzi do spadku poziomu wykonania.
Drugie badanie natomiast, przeprowadzone przez Kłodecką Różalską (1982 za Strelau, 1985) nie potwierdziło związków odkrytych w pierwszym badaniu. Jego wyniki nie potwierdziły oczekiwanej zależności między odpornością na stres a wydolnością i wrażliwością. Badanie to jednak różniło się w zasadniczy sposób od poprzedniego pod względem zastosowanej metodologii.
Niektórzy badacze sugerują, iż poszukując zależności między odpornością na stres a temperamentem, należy brać pod uwagę nie poszczególne cechy temperamentu, ale zespół takich cech. Wjatkin (1974, 1978 za Strelau, 1985) stwierdził, że czynnikiem różnicującym grupy osób uzyskujących wysokie i niskie wyniki w zawodach sportowych jest specyficzny układ cech temperamentalnych. Nie udało się jednak określić jak wygląda taki układ cech. Dodatkowo również warto wspomnieć, iż istotnym czynnikiem, który zapewne miał wpływ na różne wnioski z badań, jest samo podejście teoretyczne do temperamentu, jak i sposób mierzenia jego cech.
Na końcu chciałabym wspomnieć o badaniach dotyczących odporności na stres i poziomu wykonania zadań. Również w tej sferze wyniki badań okazują się być sprzeczne. Część badaczy podaje, że czynności motoryczne pod wpływem stresu ulegają pogorszeniu (Reykowski, 1966). Mierzonymi stresorami były: bodźce bólowe, trudne różnicowanie kształtów, wykonywanie zadania pod presją czasową. Inni autorzy stwierdzili natomiast polepszenie funkcjonowania pod wpływem stresu. Gates i Risland (za: Reykowski, 1966) stwierdzili, że u osób badanych po niepowodzeniu następował wzrost koordynacji motorycznej oraz polepszenie wykonania testu nazywania kolorów.
W badaniu przeprowadzonym na potrzeby mojej pracy magisterskiej chciałabym zbadać związek cech temperamentu z odpornością na stres mierzoną na podstawie poziomu wykonania zadań.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.